Het Gakkelsyndroom

DE DORPSKINDEREN VERTELDEN DAT de Peace Corps Volunteers terug waren gegaan naar Amerika. Twee jaar lang hadden we in hetzelfde dorp gewoond en niet éénmaal hadden we met elkaar gepraat. De enige blanken leven twee jaar lang samen in een Saamakadorpje van slechts vijf of zes families groot, en wisselen geen woord – misschien iets voor het Guiness Book of Records?

Toen de eerste Peace Corps-vrijwilligers in Saamaka arriveerden, nu alweer meer dan tien jaar geleden, had ik hen nog opgezocht. Hallo ik ben jullie buurman, petroleum koop je daar, draag nooit natte sokken, als je je verveelt heb ik wat leuke boeken over algebra en zo. En als je vragen hebt kom gerust even langs want ik woon hier al langer. Slechts twee brachten een slap tegenbezoekje en slechts één keer leidde dat tot wat samenwerking. Acht jaar lang legde ik zulke kennismakingsbezoekjes af en daarna stopte ik er maar mee. Contact werd duidelijk niet op prijs gesteld.

Ach, misschien begrijp ik het ook wel. Die kinderen melden zich voor Peace Corps, ze worden uitgezonden naar een stam echte bosnegers, peace en democracy uitdragen – en dan blijkt de nieuwe buurman een Hollander. Wat een afknapper. Wie kan zich een vervelender mensensoort voorstellen? Zelfs een buurman uit Slowakije of Brunei heeft nog iets romantisch, maar een “Hollander”...

Ik noem dit voor mezelf het Gakkelsyndroom, naar de noordpoolexpeditie van stoere wetenschappers die in 1996 in het pakijs in moeilijkheden kwam en daar ontzet werd door Russische kinderen die toevallig in de buurt op schoolreisje waren. Russen parkeren hun kinderen in de vakantie vaak op een ijsbreker, waar wat extra gewicht geen kwaad kan, dus zo gek is het niet – maar om als ruige poolreiziger gered te moeten worden door een schoolreisje, dan kan je nog maar twee dingen doen: of je beschouwt het als een klucht, of je verstopt je achter een ijsberg en tot die schoolkinderen weer zijn opgerot.

De eerste reactie vertoonden die wetenschappers (anders had ik nooit van hun avontuur gehoord) en ook die Peace Corps-vrijwilliger die met zijn sociale opleiding een constructieploeg moest begeleiden bij de opzet van hun tigste telefoonmast, en een Hollandse schoolmeester als buurman trof: “Hey Man, here I come, like a fucking Rambo in this fucking jungle, what the fuck am I doing here?”

DE ANDERE REACTIE VERTOONDEN de Peace Corps-vrijwilligers in ons dorp. Een delegatie dorpsoudsten kwam bij me om de zaak te bespreken. Want een ruzie die zo diep gaat dat men niet met elkaar spreekt, en dat in een klein dorp, dat gaat het hele dorp aan. Dan grijpt de dorpsleiding in, en onderhandelt tot de antagonisten ceremonieel op de dorpsvergadering uit dezelfde kalebas water hebben gedronken.

Ik legde de dorpsoudsten uit dat ik ook geen goede verstandhouding met de andere Peace Corps-vrijwilligers had kunnen opbouwen – het moet dus aan mij liggen, wijze mannen, adviseer me, wat doe ik fout? Het dorpshoofd antwoordde: “Menno woonde al bij ons voordat Sabaina geboren is, en Sabaina heeft al gebaard. En in al die jaren heeft Menno geen ruzie gezocht. Menno zegt wel vaak harde dingen, maar nooit onware dingen en dat weten we allemaal. Dus als er ruzie is tussen Menno en de Peace Corps Volunteers, dan moeten we praten met de Peace Corps Volunteers.”

De dorpsoudsten hebben dat zeker gedaan. Hebben die kunnen uitleggen hoe het Gakkelsyndroom werkt? Realiseren ze zelf wel dat het Gakkelsyndroom bestaat? Ze zijn nu terug in Amerika, we hebben twee jaar lang in een dorp gewoond en geen woord gewisseld. De dorpelingen zullen conclusies trekken over de vrede tussen blanken.